Geachte Boeren, Burgers en Buitenlui

DE KERKUILEN IN NEDERLAND EN OP TEXEL

De Kerkuil is een soort die over de hele wereld voorkomt, maar in veel landen sterk achteruit is gegaan in aantal. In Nederland broedden in de jaren vijftig van de vorige eeuw tussen de 1800 en 3500 paren, maar in 1963 na de strenge winter van dat jaar nog maar enkele tientallen. Daarna nam het aantal wel weer toe, maar in 1982 waren er toch nog maar 175 paar. De noodklok werd geluid en het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij zette in 1985 de Kerkuil op de “rode lijst” van bedreigde vogelsoorten en stelde een beschermingsplan op, dat door Vogelbescherming Nederland en de inmiddels opgerichte Kerkuilenwerkgroep Nederland werd uitgevoerd. In de jaren tachtig ontstond er een netwerk van vrijwilligers die in boerenschuren en andere geschikte gebouwen nestkisten ophing waar Kerkuilen veilig in konden broeden. Met geld van het ministerie van LNV werd er onderzoek gedaan naar de doodsoorzaken van de uilen en werden maatregelen genomen om de situatie te verbeteren. Dit heeft geleid tot een geleidelijke toename van het aantal broedende Kerkuilen in ons land. Eerst vooral in Friesland, daarna ook in andere delen van het land. In 2009 broedden er 1820 paren Kerkuilen in Nederland, waarvan 93 in Noord-Holland en 2 op Texel. In 2008 kwamen er echter 2925 paren tot broeden, zodat er sprake was van een sterke achteruitgang. De oorzaak daarvan ligt in de beschikbaarheid van voedsel, dat op het vasteland voornamelijk uit veldmuizen bestaat. Veldmuizen kunnen in enorme aantallen voorkomen, maar in andere jaren schaars zijn.

Op Texel komt de veldmuis niet voor en bestond het voedsel van de Kerkuil tot voor kort vooral uit noordse woelmuizen. Sinds een jaar of 10 komt ook de huisspitsmuis op het eiland voor, die zich razendsnel over het eiland heeft verspreid en veel door Kerkuilen wordt gegeten. De indruk bestaat dat door de komst van de huisspitsmuis, een insecteneter, de Kerkuil op Texel betere mogelijkheden heeft gekregen om zich als broedvogel te vestigen. Voor het eerst sinds 1963 hebben er 1n 2009 weer twee paren op Texel gebroed, die samen 6 jongen grootbrachten. In 2014 waren er op Texel zeker 16 broedparen met totaal 73 eieren. Hiervan zijn 53 jongen uit het ei gekropen hiervan zijn er 36 geringd en 47 stuks uitgevlogen. 5 van deze geringde jonge kerkuilen zijn dood terug gemeld. In 1989 is de eerste nestkist op Texel opgehangen. Het aantal is inmiddels gegroeid tot 70. In een aantal van die kisten verblijven ’s winters Kerkuilen, meestal maar één per kist, want buiten de broedtijd verdragen de vogels elkaar slecht. In de broedtijd zit het mannetje ook altijd ergens anders terwijl het vrouwtje broedt; hij brengt haar van tijd tot tijd voedsel. Omdat Kerkuilen pas op jacht gaan als het echt donker is, worden ze weinig gezien. Ook in de schuren waarin ze ’s winters verblijven laten ze zich moeilijk zien. Ze verraden zich door de witte uitwerpselen en braakballen van onverteerbare delen van hun prooien. Die braakballen geven goede informatie over wat de uilen eten omdat aan de schedeltjes is te zien om welke muizensoorten het gaat. Hoeveel Kerkuilen er ’s winters op Texel verblijven weten we niet precies. Regelmatig worden er ook dode vogels gevonden, meestal verkeersslachtoffers. Vastgesteld is dat het verkeer met 50% van de dood gevonden Kerkuilen veruit de meest voorkomende doodsoorzaak is. Meestal zijn het jonge vogels die blijkens de ringen die zij dragen vaak van ver komen.