In de ban van geheimzinnige nachtelijke bezoeker
Op het erf gebeuren dingen die het daglicht niet kunnen verdragen. Zodra de nacht zijn intrede doet, begint de actie.
Een ijzige schreeuw kondigt zijn komst aan en zij die hem vrezen maken zich uit de voeten. Met zijn scherpe blik speurt hij de omgeving af.
Deze zinnen zouden niet misstaan in een thriller. Het is echter alledaagse werkelijkheid bij Texelaar Jan van der Star.
Dat heeft alles te maken met zijn nachtelijke bezoeker: een kerkuil.
Al een jaar of vijf hoorde Jan van der Star geluiden rond zijn woning nabij De Waal die hij niet herkende.
“Elke avond hoorden we een ijzingwekkende kreet. Het leek wel of er een kind werd vermoord! We dachten aan een roofvogel,
maar hadden geen idee wat het precies was. Tot we in de schuur flinke klodders witte poep en uilenballen aantroffen.
Het bleek te gaan om een kerkuil, die ’s nachts door een kapot ruitje naar binnenkwam.
” Van der Star raakte geïntrigeerd door de nachtelijke bezoeker en ging op zoek naar meer informatie.
Pas toen ontdekte hij hoe bijzonder zijn gast is. “De kerkuil staat op de Rode Lijst met beschermde vogelsoorten.
In 1982 waren er nog maar 175 broedparen in Nederland. Gelukkig is dat aantal toegenomen tot 1890 in 2009, maar dat zijn er nog niet veel.
Op Texel hadden we vorig jaar twee broedparen, waarvan dus één bij ons”, vertelt hij trots. De Texelaar meldde het broedsel bij Vogelwerkgroep Texel.
Daar werd enthousiast gereageerd. Van der Star sloot zich direct aan bij de Werkgroep Kerkuil Texel, onder leiding van Andri Binsbergen.
Paartje
Om te voorkomen dat zijn schuur een groot uilentoilet werd, besloot Jan een nestkist te plaatsen achter het kapotte raampje op de schuurzolder.
Het mannetje bleek gecharmeerd van zijn nieuwe onderkomen. Bijna dagelijks bracht hij delen van de winternachten in of nabij de kist door.
Vorig voorjaar slaagde hij in zijn jacht naar een geschikte partner. “Af en toe zaten we rechtop in bed. Zo hard krijste hij.
Zijn gezang had blijkbaar effect, want op een bepaald moment had hij een vrouwtje mee.” De paring bleef niet zonder gevolgen: vijf eieren werden uitgebroed.
Het gedrag van de kerkuilen fascineerde Van der Star dermate, dat hij besloot een webcam te plaatsen.
“Toen de jongen waren uitgevlogen, heb ik een camera opgehangen. Eerst alleen buiten, maar later ook twee webcams in de kist,
zodat je kunt zien wat er ’s nachts gebeurt. Dat is echt fantastisch.”
Het kostte de Texelaar flink wat tijd, geld en moeite om aan geschikte apparatuur te komen.
“Eerst hadden we een camera met een felle lichtstraal erbij. Dat vonden we niks voor die beesten, omdat ze voortdurend in de felle lampen keken.
Na flink wat speuren via internet, vond ik iemand die speciale opnameapparatuur heeft ontwikkeld voor kerkuilen. In de camera zit ledverlichting geïntegreerd.
De uilen hebben daar geen last van en de beeldkwaliteit is uitstekend.” Permanent worden foto’s en filmpjes gemaakt van de activiteiten in en bij de uilenkist.
Via een speciaal voor dit doel ontwikkelde website kunnen de beelden worden bekeken. “Helaas kan dat nu nog niet live, maar dat moet binnenkort wel lukken.”
Verslaving
De Texelaar, die een strandbedrijf runt, is bevlogen van zijn kerkuilen. “Het is een beetje mijn leven geworden.
Ik kan pas rustig gaan slapen als ik hem ’s avonds laat hoor schreeuwen. Dan weet ik dat hij er weer is.
Iedere ochtend bekijk ik eerst op de computer de beelden van afgelopen nacht. Ik bestudeer ze en leer zo enorm veel over deze vogels.
Het zijn unieke dieren. De manier waarop ze met elkaar omgaan is vertederend. Ze zijn heel close en knuffelen en pluizen elkaar voortdurend.
” Zijn passie voor de kerkuilen gaat zelfs zover, dat hij er bij de erfinrichting rekening mee hield.
Een dode boom die gekapt zou worden, bleef staan omdat de uilen er vaak zitten.
Aan een andere boom is een tweede rust- of nestelplek gemaakt.
“Ik overweeg om een deel van mijn schuur weer toegankelijk te maken voor de uil, zodat hij hier kan overwinteren.
Nu komt het mannetje hier ‘s winters zo’n twee keer per nacht om te rusten of wat rond te hangen, maar hij blijft hier niet.
” Jan was eerder dit jaar opgetogen toen het paartje wederom aanstalten maakte om in de oude dekenkist te gaan nestelen.
“Helaas kwam het er niet van. Mogelijk omdat ik de kist na het eerste broedsel goed schoon heb gemaakt en de geur van vers zaagsel misschien overheerste.
We gebruiken nu meer hennepvlas en stro. Dat is natuurlijker.” Toch is de kans groot dat het paartje alsnog op zijn erf gaat broeden.
“Als er voldoende voedsel is, kunnen kerkuilen wel twee of zelfs drie keer per jaar broeden. Op Texel is eten genoeg voor ze.
Je hebt hier de noordse woelmuis en er zijn ook huisspitsmuizen tegenwoordig.”
Schapenboeten
Op het eiland leven naar schatting zo’n tien tot vijftien kerkuilen.
De Texelse kerkuilenwerkgroep doet er alles aan om goede leefomstandigheden voor de vogels te creëren.
“We hebben 28 nestkisten opgehangen, maar er is plek voor nog wel 20 kisten op het eiland.
” De kasten, met een afmeting van 80x40x40 centimeter, worden geplaatst in (boeren)schuren.
In sommige schuren hangt de kist vrij, in andere gevallen, zoals ook bij Jan, wordt via een raampje of een gat in de muur een toegang tot de kist gemaakt.
De werkgroep probeert agrariërs te stimuleren om takkenwallen aan te leggen en akkerranden via wildzaai te verruigen.
“Dat vergroot de diversiteit en trekt muizen aan, waardoor de voedselvoorraad voor de kerkuilen groter wordt”, licht Van der Star toe.
Het waarnemen van kerkuilen is lastig, doordat de vogels hoofdzakelijk ’s nachts actief zijn en daglicht schuwen.
“We hopen dat mensen wat vaker omhoog kijken in schuren en loodsen, want kerkuilen zitten vaak stil in een hoekje. Je ziet ze niet zo gemakkelijk.
Wij hopen door waarnemingen meer inzicht te krijgen in het aantal op Texel. Verder zoeken we geschikte locaties voor nestkisten.
Als mensen een plekje hebben, regelen wij de rest.” De uilenkisten worden via de landelijke kerkuilenwerkgroep geleverd.
Van der Star heeft zelf ook een nestkast ontworpen, in de vorm van een schapenboet.
“In Engeland zie je in open terreinen vaker paalkisten staan, model Engelse graanschuur. Dat bracht mij op het idee om schapenboeten op palen te maken.
” De uilenliefhebber hoopt dat Natuurmonumenten de ‘paalboetjes’ wil plaatsen in haar Texelse terreinen.
TEKST ‘Tekstbureau Texel, Louise van der Sluis’
